Czytając wywiady z zawodnikami na najwyższym poziomie, coraz częściej możemy natknąć się na fragmenty dotyczące współpracy z psychologiem sportu bądź trenerem mentalnym. Sportowcy otwarcie mówią o tym, w jaki sposób dbają o swoją formę – nie tylko fizyczną, ale także psychiczną. Często wspominając też o tym, jak ważną rolę odgrywa psycholog sportu. Mimo to, informacje o tym jak przebiega współpraca z psychologiem sportu oraz jakie są obszary oddziaływania specjalisty z tej dziedziny, wydają się być owiane tajemnicą. Zastanówmy się więc, jakie pytania może mieć osoba, która myśli o potencjalnej współpracy z psychologiem sportu i postarajmy się na nie odpowiedzieć.

Najczęstsze wątpliwości ze strony sportowców rodzą się z powodu braku odpowiedniej informacji czym w ogóle zajmuje się psychologia sportu oraz kiedy powinnam/powinienem się z nim skontaktować. Specjaliści z American Psychological Association (APA) zwracają uwagę na to, że zawodnicy rozpoczynają współpracę z psychologiem spotu w dwóch przypadkach:

• Potrzeby pracy nad określoną trudnością;

• Chęci rozwój umiejętności mentalnych.

W pierwszym z przypadków sprawa jest jasna. Zawodnicy zgłaszają się do psychologa, gdy na ich drodze pojawiają się trudności w obszarze koncentracji, zaangażowania, kontroli emocji, pewności siebie czy komunikacji z pozostałymi członkami drużyny.

Drugi z aspektów nie jest już tak oczywisty. Amerykańscy psycholodzy podkreślają, że specjaliści z zakresu sportu zajmują się konsultacją nie tylko w charakterze interwencyjnym – mogą również wywierać wpływ na:

• Podwyższenie poziomu wykonania – przygotowanie mentalne, podobnie jak trening motoryczny, techniczny czy taktyczny ma pomóc sportowcowi wejść na wyższy poziom sportowy, a co za tym idzie osiągać lepsze wyniki.

• Czerpanie radości z uprawiania sportu – praca z psychologiem może oddziaływać na pozytywne postrzeganie uprawianej dyscypliny oraz wzmacniać obraz siebie jako osoby uprawiającej sport.

• Realizacje postawionych celów – w sporcie, zarówno zawodowym jak i amatorskim wiele osób stawia sobie cele, do których chce dążyć. Psycholog sportowy dba, aby były one ambitne i jednocześnie realne, odpowiednio rozłożone w czasie i możliwe do zmierzenia, zwiększając ty samym prawdopodobieństwo ich realizacji.

• Radzenie sobie z presją związaną z uczestnictwem w zawodach – jednym z aspektów przygotowania mentalnego jest umiejętność kontrolowania własnego pobudzenia między innymi poprzez relaksację oraz trening oddechowy.

• Powrót po kontuzji – praca nad psychiką może przyspieszyć proces rekonwalescencji, czyniąc go przy tym bardziej komfortowym dla zawodnika.

Warto także zwrócić uwagę, że wykształcenie psychologów sportu pozwala im na pracę w szczególnych przypadkach, które pośrednio dotyczą aktywności fizycznej np. zaburzeń odżywiania oraz uzależnień.

Zawodnicy często zastanawiają się nad tym jak wygląda współpraca z psychologiem sportu. W przypadku tego rodzaju specjalisty, podobnie tak w przypadku trenera, wiele zależy od budowy własnej filozofii pracy jednak możemy także mówić o uniwersalnych formach pracy. Dla modelu pracy szczególnie istotne jest:

• Czyją inicjatywą było rozpoczęcie spotkań? 

• Jak postrzegają psychologię sportu osoby, z którymi ma przebiegać współpraca?

• Czy jest możliwość oraz jak miałaby wyglądać ewentualna współpraca psychologa
  z pozostałymi członkami sztabu szkoleniowego oraz rodzicami?

• Jaki jest profil zawodnika? 

Wydaje się, że psycholog sportu uczestniczy w konsultacjach tylko, kiedy zgłasza się do niego chętny sportowiec. Nie zawsze jednak tak to wygląda. W praktyce osoba od przygotowania mentalnego może uczestniczyć w procesie treningowym z inicjatywy zawodnika, trenera (jako stały członek sztabu szkoleniowego bądź na zasadzie „skierowania” zawodnika), rodzica lub osób zarządzających klubem. Polski psycholog sportu Kamil Wódka zwraca uwagę, że współpraca na prośbę zawodnika najczęściej wiąże się z jego największą otwartością na proponowane działania. Nie oznacza to jednak, że pozostałe formy współpracy są nieefektywne, wymagają jednak większej pracy ze strony psychologa w zakresie zbudowania relacji z głównym odbiorcą czyli klientem.

Mimo stale zmieniającej się perspektywy wciąż możemy mieć do czynienia z umniejszaniem wpływu psychiki na poziom wykonania sportowego. Dlatego też bardzo ważne jest, aby każda ze współpracujących stron widziała jej sens. Zdarzają się także sytuacje, w których chętny do współpracy zawodnik musi zmierzyć się z negatywnym nastawieniem otoczenia do rozpoczęcia tego rodzaju spotkań. Na szczęście w wielu przypadkach to przeszłość. Psycholog włącza się więc często w pracę jako członek sztabu szkoleniowego. Praca w takim modelu może opierać się nie tylko na pracy z zawodnikiem, ale także i trenerem. Szkoleniowcy także pojawiają się w gabinetach psychologicznych, aby zwiększyć poziom swojej pracy, nauczyć się kontrolować emocję czy znaleźć efektywniejszy sposób na dotarcie do swoich podopiecznych. Tak może wyglądać przykładowy model pracy psychologa z otoczeniem zawodnika: